ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ
Γράφει η Ειρήνη Κρανιώτη
Συνεχώς
ακούμε από τα Μ.Μ.Ε. να μας παρουσιάζουν βίαια γεγονότα που συμβαίνουν στον
κόσμο και τα οποία μας προκαλούν φόβο και φρίκη. Αυτά τα συμβάντα ενισχύουν την
άποψη ότι η κοινωνία μας
έχει διέλθει σε ένα σκοτεινό μονοπάτι, όπου, αφού
έχουν υποβαθμιστεί αξίες που χαρακτηρίζουν ένα ον ως άνθρωπο, κυριαρχούν η εγκληματικότητα, η βία, η
προδοσία, το μίσος και η έλλειψη ευγενών συναισθημάτων.Τα στοιχεία αυτά
εμφανίζονται σε όλες τις ηλικίες και όχι μονάχα σε ένα μέρος, γεγονός που μας
οδηγεί στο απογοητευτικό συμπέρασμα ότι το πρόβλημα είναι βαθύ και ότι η ρίζα
του κακού είναι όλη η παιδεία μας. Και δεν
κάνω λόγο για το διδακτικό μέρος αλλά
για το παιδαγωγικό, εκείνο που διαμορφώνει χαρακτήρα, που απαιτεί την
ολοκληρωτική μας προσοχή . Έτσι, εισερχόμαστε στη μελανή σελίδα της κοινωνίας μας,
που ονομάζεται ενδοσχολική βία.
Το
τελευταίο διάστημα, έπειτα από συνεχή περιστατικά, έγιναν κάποιες
προσπάθειες και πραγματοποιήθηκαν κάποια
προγράμματα, για να δοθεί μια λύση σε αυτό το πρόβλημα που ταλανίζει την
κοινωνία. Οι περισσότεροι προσπαθούν να δείξουν στους μαθητές ποιες είναι οι
συνέπειες της ενδοσχολικής βίας χωρίς καλά καλά οι μαθητές να ξέρουν τι είναι.
Μήπως ακόμη και να αποκαλούμε ένα φίλο μας χαζό είναι βία; Ή ακόμη και αν εμείς
δεν ασκούμε το ευρέως γνωστό με την αγγλική ορολογία bullying, αλλά υποστηρίζουμε ή δεν αντιδρούμε σε τέτοια περιστατικά φέρουμε
ευθύνη;
Αρχικά,
πρέπει να γνωρίζουμε ότι η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός έχει πολλές πτυχές
και μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους και μέσα. Κατά τη διάρκεια του
σχολείου, μέσα στους χώρους του, ο θύτης, ο μαθητής που εμφανίζει επιθετική
συμπεριφορά προς τους συμμαθητές του, μπορεί να εκφράσει τα βίαια ένστικτά του
με διάφορους τρόπους. Η πιο συχνή εκδήλωση βίας γίνεται με τη βοήθεια του λόγου,
χρησιμοποιώντας προσβολές, υπαινιγμούς, ακόμη και ιδιαίτερα άσχημες λέξεις
εναντίον του θύματος. Αυτή η εκδήλωση βίας ονομάζεται λεκτική και παρατηρείται
κυρίως μεταξύ κοριτσιών. Παρόμοια συναισθήματα εκδηλώνονται με τη χρήση
σωματικής βίας.Τα αγόρια τις περισσότερες φορές λύνουν τις διαφορές τους με
αυτόν τον τρόπο ή έτσι δείχνουν την αντιπάθεια ή την υποτίμηση προς το πρόσωπο
κάποιου συμμαθητή τους. Αλλά η βία δε μένει στα όρια του σχολείου. Ο θύτης
μπορεί να ενοχλεί το θύμα ακόμη και μέσω διαδικτύου, ασκώντας ηλεκτρονική βία.
Εντέλει, από τον τρόπο που ασκείται ο εκφοβισμός, δημιουργούνται οι δύο μορφές
βίας, η άμεση και η έμμεση. Άμεση χαρακτηρίζεται το είδος που περιλαμβάνει πράξεις
σωματικής και λεκτικής βίας, ενώ η έμμεση όλες τις προσπάθειες των θυτών να
οδηγήδουν τα θύματα στον αποκλεισμό και στο κοινωνικό περιθώριο συκοφαντώντας
τα.
Παραπάνω
κάνουμε λόγο για θύτες και θύματα που είναι τα βασικά πρόσωπα που σχετίζονται
με την ενδοσχολίκη βία. Όμως πώς καθορίζεται αν κάποιος είναι θύμα ή θύτης;
Μπορεί αυτό να αλλάξει; Η εξέλιξη ενός ανθρώπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το
περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε. Για παράδειγμα, αν ένας άνθρωπος έχει μεγαλώσει
σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούν η ηρεμία και η ησυχία, είναι αναμενόμενο
αυτός ο άνθρωπος να είναι πράος. Αν όμως έχει γνωρίσει από μικρό παιδί τον
αποκλεισμό, την αδιαφορία και αναγκάζεται να βιώνει συνεχείς εντάσεις, τότε
αβίαστα αποφασίζει να αναγκάσει τους υπόλοιπους να γνωρίσουν την σκληρή πραγματικότητα
και έτσι θεωρεί πως καθιστά τον εαυτό του ανώτερο. Συγκεκριμένα, χαρακτηριστικά
έχουν και τα θύματα. Συνήθως είναι άτομα κλειστά, μοναχικά και εσωστρεφή με
ελάχιστους φίλους και χωρίς αυτοπεποίθηση. Επιπλέον, συχνά θύματα είναι παιδιά
από ξενες χώρες τα οποία εισπράττουν τον ρατσισμό αλλά και οποιοδήποτε άλλο
άτομο διαφέρει από τους θύτες και έχει διαφορετική συμπεριφορά και αντιλήψεις.Έτσι,
όπως καταλαβαίνουμε, αυτή η κατάσταση είναι εύκολο να αλλάξει καθώς οι θύτες με
τα κατάλληλα μέτρα μπορούν να συμμορφωθούν ή να γίνουν θύματα σε περίπτωση που
έρθουν σε επαφή με μαθητές πιο επιθετικούς. Αλλά και τα θύματα, αφού πλέον
έχουν γνωρίσει τον κοινωνικό αποκλεισμό, μπορούν εύκολα να γίνουν θύτες.
Όμως γιατί
χρησιμοποιούμε τη λέξη "θύμα", μια τόσο σημαντική λέξη για να
χαρακτηρίσουμε το άτομο το οποίο δέχεται βία; Αυτό συμβαίνει εξαιτίας των
επιπτώσεων που έχει στην ψυχική και σωματική υγεία των ατόμων στα οποία
ασκείται βία. Οι συνέπειες αυτές χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τις βραχυπρόθεσμες
και τις μακροπρόθεσμες. Στις βραχυπρόθεσμες συμπεριλαμβάνονται τα χτυπήματα, οι
μώλωπες, οι εκδορές και συναισθήματα της ανασφάλειας και της εσωστρέφειας. Στις
μακροπρόθεσμες συνέπειες κατατάσουμε τα μελλοντικά αποτελέσματα της βίας, όπως
τα γενικότερα προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις και στην ψυχική υγεία
στοιχεία που οδηγούν σε προβλήματα συμπεριφοράς, όπως η χρήση βίας αλλά και η
ροπή σε παραβατικές συμπεριφορές.
Αυτή η
κατάσταση πρέπει να λάβει ένα τέλος. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εύκολα με τη
συνεργασία όλων των αρμόδιων παραγόντων. Το σχολείο οφείλει να καταπολεμήσει το
συγκεκριμένο πρόβλημα οργανώνοντας προγράμματα που παρουσιάζουν τις συνέπεις
της ενδοσχολικής βίας. Έτσι, οι μαθητές θα αναγνωρίσουν τη λανθασμένη
συμπεριφορά και θα κάνουν προσπάθειες για να την αποφύγουν. Επιπλέον, στην τηλεόραση
και στο διαδίκτυο, που επηρρεάζουν τόσο τους σύγχρονους νέους, θα έπρεπε να
υπάρχουν προγράμματα που παρουσιάζουν την προκειμένη κατάσταση. Επίσης, οι
γονείς κατέχουν σημαντικό ρόλο, καθώς μπορούν μέσω του διαλόγου να επιφέρουν
σημαντικές αλλαγές στους νέους.Τελιώνοντας, θα ήταν ωφέλιμο οι τιμωρίες για
τέτοιου είδους συμπεριφορές να είναι αυστηρές για παραδειγματισμό των θυτών και
των υπολοίπων.
Συμπερασματικά,
θα λέγαμε ότι η ενδοσχολική βία είναι ένα φαινόμενο που χαρακτηρίζει τη
σημερινή κοινωνία και τους μαθητές της, με ολέθριες συνέπειες στην ψυχική και
σωματική υγεία των θυμάτων, γεγονός που υποβαθμίζει την κοινωνία μας. Βέβαια,
αν ληθφούν κάποια μέτρα, τότε θα μπορούμε να έχουμε ελπίδες για ριζική αλλαγή
αυτής της κατάστασης.
