ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ
Γράφει ο Γιάννης Χασιώτης
Ο Οκτώβριος είναι ο δέκατος μήνας του
χρόνου. Στα πρώτα χρόνια όμως του Ρωμαϊκού κράτους ήταν ο όγδοος μήνας,
αφού το
ημερολόγιο άρχιζε την πρώτη Μαρτίου !
Ο μήνας αυτός εντάσσεται στην
ελληνική λαογραφία και, όπως και ο Σεπτέμβριος , είναι συνδεδεμένος με τα
πρωτοβρόχια, τη σπορά των χωραφιών και το κιτρίνισμα των φύλλων των δέντρων.
Στα παλιά χρόνια, τον Οκτώβριο οι
ζευγάδες όργωναν με όρεξη τα φρεσκοποτισμένα από τις βροχές χωράφια τους με τα
βόδια και τα άλογα τους. Ο σπαρμός διαρκούσε όλο το μήνα και συνεχιζόταν και
τον επόμενο, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Ο Οκτώβριος πράγματι είναι ο
καταλληλότερος μήνας για τη σπορά των δημητριακών . Γι’ αυτό οι ονομασίες του
ποικίλλουν από τόπο σε τόπο: «σποριάρης»
ή «σπαρτός». Επίσης ποικίλλουν και
οι λαϊκές παροιμίες:
«Οκτώβρης κι, αν δεν
έσπειρες, λίγο στάρι θα κάμεις»
«Όποιος σπέρνει τον
Οκτώβρη, έχει οκτώ σωρούς στ’ αλώνι»
Ένα άλλο σημαντικό χρονικό σημείο
μέσα στον Οκτώβριο - και ίσως το πιο σημαντικό - είναι η γιορτή του Αγίου
Δημητρίου. Γι’ αυτό σε πολλά μέρη ο μήνας αυτός
λέγεται «Αγιοδημητρήτης» ή «Αγιοδημητριάτης». Η γιορτή του Αγίου
Δημητρίου στις 26 του μηνός και η γιορτή του Αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου
ήταν για τους κτηνοτρόφους τα δύο ορόσημα του κτηνοτροφικού έτους, που το
χώριζαν σε δύο ίσα εξάμηνα, το θερινό και το χειμερινό. Η γιορτή του Αγίου
Δημητρίου σηματοδοτεί την έναρξη του χειμερινού εξαμήνου, καθώς και το
κατέβασμα των κοπαδιών στα χειμαδιά. Παλιότερα, όταν ανθούσε η κτηνοτροφία στη
Δυτική Μακεδονία, η μετακίνηση αυτή των
χιλιάδων αιγοπροβάτων με τα ηχηρά μεγάλα κουδούνια και κυπριά, τα σκυλιά, τα ζώα και τους ανθρώπους έπαιρνε πανηγυρικό
και γιορταστικό χαρακτήρα, γι’ αυτό και υπάρχει η εξής παροιμία:
«Το Σεπτέμβρη τα
σταφύλια,
τον Οκτώβρη τα κουδούνια»
Επίσης τις ημέρες κοντά στη γιορτή του Αγίου
Δημητρίου ανθίζουν τα λεγόμενα «δημητριάτικα» λουλούδια - τα γνωστά μας
χρυσάνθεμα. Μια ακόμα γεωργική εργασία, που γίνεται αυτό το μήνα στη Δυτική
Μακεδονία και ειδικότερα στα «καστανοχώρια»
του Βοΐου, είναι η συγκομιδή του κάστανου, που είναι ιδιαίτερα επίπονη
και κουραστική. Ακόμα γίνονται και οι «καστανογιορτές», με γνωστότερη αυτή της Δαμασκηνιάς Βοΐου.
Επιπλέον τον Οκτώβριο λαμβάνει χώρα ο τρύγος τον αμπελιών, μια διαδικασία η
οποία κατέχει τιμητική θέση στην ελληνική παράδοση και παίρνει πολλές φορές πανηγυρικό
χαρακτήρα. Κάποιες ακόμα δραστηριότητες είναι το κόψιμο των ξύλων για το
χειμώνα , η αποθήκευση ζωοτροφών , το «τρύγημα» του μελιού από τις κυψέλες, ενώ
οι γεωργοί μαζεύουν τα φασόλια, τα διάφορα φρούτα της εποχής και κάνουν και
άλλες χειμωνιάτικες προμήθειες .
Τον Οκτώβριο έχουμε και πολλές γιορτές:
στις 3 του μήνα γιορτάζει ο Άγιος Διονύσιος, στις 4 ο Άγιος Ιερόθεος, που είναι
προστάτης τον ζώων, στις 26 - όπως προανέφερα - ο Άγιος Δημήτριος. Επίσης το
μήνα αυτό έχουμε και την εθνική μας γιορτή, της 28ης Οκτωβρίου του
1940 , που ο ελληνικός λαός ενωμένος απάντησε το περήφανο και ιστορικό εκείνο
«ΟΧΙ» στην ιταμή πρόκληση του Μουσολίνι.
Αυτά είναι μερικά από τα λαογραφικά
στοιχεία του μήνα Οκτωβρίου.
Πηγή:«Οι
δώδεκα μήνες στην ελληνική μας λαογραφία» του Ζήση Ε. Χασιώτη, Εκδόσεις: Βοϊακή
εστία
