Είναι – Φαίνεσθαι
«Και δοκει μ’έχειν κενήν δόκησιν, ουκ έχων»
στ 35-36 « Ελένη» Ευριπίδης
Γράφει η Μυρτώ Βαδαρλή
στ 39 | «Στου Πριάμου το γιο δεν δίνει εμένα, |
στ 40 | παρά το είδωλό μου , φτιάχνοντάς το |
στ 41 | σαν πλάσμα ζωντανό από τον αιθέρα |
στ 42 | κι αυτός θαρρεί πως μ’ έχει – κούφια ιδέα |
στ 43 | ενώ δε μ’ είχε καν.» |
Από τον πρόλογο της τραγωδίας «Ελένη» του Ευριπίδη διαπιστώσαμε ότι μία από τις βασικές ιδέες που θα μας απασχολήσουν στη μελέτη της είναι η αντίθεση ανάμεσα στο είναι και φαίνεσθαι. Ο Ευριπίδης υιοθετεί τη φιλοσοφική θεωρία ‘οι αισθήσεις μας εξαπατούν’, βλέπουμε δηλαδή την επιφάνεια των πραγμάτων και όχι την πραγματικότητα. Βλέπουμε αυτό που φαίνεται και όχι αυτό που είναι.
Από τα πρώτα της βήματα η αρχαία ελληνική φιλοσοφία έθεσε ουσιαστικά ερωτήματα σχετικά με την αλήθεια και την πραγματικότητα, όπως:
Πλάτων: «Πραγματικός κόσμος είναι ο κόσμος των ιδεών, όσα υπάρχουν στον κόσμο που ζούμε είναι τα είδωλα αυτών των ιδεών»
Σοφιστές : «Αυτό που συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις μας απέχει πολύ από την πραγματικότητα»
Ακόμα και σήμερα πολύ συχνά η εικόνα υποκαθιστά την πραγματικότητα. Έτσι περνά για αληθινό ό,τι φαίνεται αληθινό και όχι ό,τι πραγματικά είναι. Τα φαινόμενα απατούν και η απάτη έχει πολλές φορές τραγικές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων.
Το γιατί το «φαίνεσθαι» υπερτερεί του «είναι» στις μέρες μας, είναι ένα τεράστιο θέμα που θα πρέπει να αναζητηθεί στο κερδοσκοπικό χαρακτήρα της σύγχρονης ζωής που αναιρεί την εσωτερική ανάγκη κάθε ανθρώπου να βρει κριτήρια αξιολόγησης και εντοπισμού της αλήθειας και της ποιότητας.
Στο ερώτημα αν τα κριτήρια είναι υποκειμενικό θέμα, η απάντηση είναι όχι. Πάντα υπάρχει η δυνατότητα αντικειμενικής αξιολόγησης και αυτό εξαρτάται από το αν πραγματικά θέλουμε να βρούμε το αληθινό και το αντικειμενικό.
Πώς μπορούμε όμως να βρούμε τη διαφορά ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι; Και εν τέλει πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε την αλήθεια;
Οι γονείς , το σχολείο, τα ΜΜΕ και γενικά όλη η κοινωνία οφείλει να βοηθήσει τους νέους, γιατί αυτοί είναι το μέλλον κάθε κοινωνίας.
Οι γονείς θα πρέπει να διαπαιδαγωγούν σωστά τα παιδιά τους, να τους λένε την αλήθεια, να βοηθάνε τα παιδιά να δημιουργούν στόχους και οράματα αληθινά.
Το σχολείο ας βάλει λίγο στην άκρη τη στείρα μάθηση, τη μηχανιστική απομνημόνευση και να βοηθήσει τα παιδιά να αποκτήσουν «κριτική σκέψη» και να μην δημιουργεί μαθητές-παθητικούς δέκτες γνώσεων αλλά προβληματισμένα και σκεπτόμενα άτομα.
Τα ΜΜΕ να παραμερίσουν τα ψεύτικα πρότυπα και τη διασκέδαση και να επενδύσουν στη γνήσια ψυχαγωγία που θα συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου.
Αλλά και το ίδιο το άτομο οφείλει να καταβάλλει προσπάθεια να αξιολογεί τις καταστάσεις γύρω του με όπλο του τον ορθό λόγο, τη μόρφωση, την παιδεία, τις ηθικές αξίες και την αντίθεσή του στις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα.
