ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ
"ΜΩΜΟΕΡΙΑ Ή ΚΟΤΣΙΑΜΑΝΙΑ"
ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
Από τη Βαρβάρα Παπαϊορδανίδου
Το μεσημέρι της Κυριακής, 18 Δεκεμβρίου, οι κάτοικοι της πόλης της Κοζάνης είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν το μοναδικό εθιμικό δρώμενο "Μωμοέρια" ή "Κοτσιαμάνια" , το οποίο πριν από λίγες μέρες εντάχθηκε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO.
Τρεις πολιτιστικοί σύλλογοι του Δήμου Κοζάνης, ο σύλλογος του Αγίου Δημητρίου - Ρυακίου, ο σύλλογος Πρωτοχωρίου και ο σύλλογος Τετραλόφου συγκεντρώθηκαν στην κεντρική πλατεία της πόλης και παρέλασαν στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της, παρουσιάζοντας ένα δρώμενο που οι ρίζες του χάνονται στα βάθη του χρόνου.
Το δρώμενο αυτό, μεταφερόμενο από τον Πόντο στην Ελλάδα, συνέχισε τη δική του αυτόνομη και παράλληλη πορεία φθάνοντας ζωντανό ως τις μέρες μας.
Είναι ένα πανάρχαιο, παραδοσιακό, χοροθεατρικό ποντιακό έθιμο. Η ονομασία του δρώμενου προέρχεται από την σύνθετη λέξη "Μώμος" και "γέρεα - ιέρια". Ο Μώμος αναφέρεται στη Θεογονία του Ησίοδου ως ο Θεός του Γέλιου και της Σάτιρας, η προσωποποίηση της μομφής και της κατηγορίας και η λατρεία του τελείται από τους ιερείς του, που λέγονται Μωμόεροι. Η λατρεία αυτή χάνεται στα βάθη των προϊστορικών χρόνων. Είναι δε τόσο ισχυρή, που δεν ξεριζώθηκε ούτε στη Ρωμαϊκή Εποχή ούτε με την επικράτηση των Χριστιανών και των Οθωμανών. Αυτό που επίσης εντυπωσιάζει ιδιαίτερα είναι η ίδια η επιβίωση του δρώμενου, ανάμεσα σε τρεις μεγάλες Χριστιανικές γιορτές: Χριστούγενα, Πρωτοχρονιά (Αγ. Βασιλείου) και Θεοφάνεια (Φώτα). Βασικά στοιχεία του δρώμενου είναι ο χορός, που ορχείται και άδει, υπό τα προστάγματα του κορυφαίου Μωμόερου, ο Διάβολον που πειράζει κυρίως το Γέρο, τη Γραία και τους θεατές.
Οι νύφες προκαλούν τους θεατές με την παρθενική τους σεμνότητα, να τις κλέψουν και αυτό γίνεται συνέχεια, αφού ο κάθε απαγωγέας συλλαμβάνεται και δικάζεται για την πράξη του. Ο Γιατρόν που εξετάζει μετά από κάθε απαγωγή τις νύφες με περισπούδαστες και κωμικές κινήσεις, για να αποφανθεί για την κατάστασή τους. Ο Τσανταρμάς ή ο κατής που επιβάλλει πρόστιμα στους απαγωγείς και επιβάλλει την τάξη και ο Άρκον. Τέλος, ο πολυχρονιστής, που προηγείται της ομάδας και εύχεται:
"Χρόνια Πολλά, υείαν κι ευλογίαν και καληχρονίαν,
θελκά μουσκάρια και αρνικά παιδία..."
Στο έθιμο, εκτός από τον θίασο, συμμετέχουν ενεργά και όλοι οι κάτοικοι του χωριού προσφέροντας άφθονο κρασί και μεζέδες.
Το Λαϊκό Δρώμενο "Μωμοέρια" αναβιώνει κάθε χρόνο σε πέντε χωριά του Δήμου μας, σε διαφορετικές ημερομηνίες. Συγκεκριμένα: στον Άγιο Δημήτριο - Ρυάκιο, στον Τετράλοφο, στην Σκήτη, στα Αλωνάκια και στο Πρωτοχώρι.
